Op tal van plekken zijn ze, in allerlei soorten en maten. Nog maar 15 jaar geleden zag je ze nauwelijks. Ze lijken volstrekt geaccepteerd: je loopt of rijdt er achteloos aan voorbij. Toch moeten zij vaststellen, of jij je verdacht gedraagt. En dat begint al bij rondhangen in de openbare ruimte. De bewakingscamera’s houden het allemaal in de gaten, en worden inmiddels ook centraal aan elkaar gekoppeld. De overheid bewaakt je, waar je ook heen gaat. Waar je ook stilstaat.

Ik fotografeerde een aantal van die camera’s in mijn woonplaats Nijmegen, als achteloze elementen in de ruimte. Ook over hen bereid ik een boekuitgave voor. Het uitleidende essay (gebaseerd op deze eerdere publicatie) gaat nader in op de politieke component achter de eindeloze waarneming van ons publieke handelen.

Het begint als volgt:

In 2014 vierde Europa, Duitsland natuurlijk voorop, het 25-jarig jubileum van de Val van de Muur. Angela Merkel verwees in haar feestrede naar landen waar vrijheids- en mensenrechten met voeten worden getreden: ze wenste de Syriërs, Oekraïners, Irakezen en nog zoveel anderen een vergelijkbaar geluk met de eigen onrechtvaardige machthebbers toe. Het zou allemaal wel goed komen: ‘De menselijke drang naar vrijheid laat zich op de lange termijn niet onderdrukken. Er is moed voor nodig om voor vrijheid te vechten. En er is moed voor nodig om vrijheid te benutten.’
Zo is er ook lef voor nodig om dit soort redevoeringen te houden, terwijl je bondskanselier bent van een land, dat meewerkt aan een project, volgens welk rondhangen op straat verdacht is en dus met bewakingscamera’s in de gaten moet worden gehouden.

Echt, dat bestaat.
Het project heet Indect, en heeft zijn onderzoek- en experimenteerfase inmiddels achter de rug. Het is een initiatief van de Europese Commissie, zonder enige inbreng van het Europese Parlement. Het heeft tot doel alle eventueel relevante elektronische informatie over mensen in Europa te bundelen. Vanzelfsprekend moeten wij, burgers van de Unie, daar blij om zijn: het staat immers in het teken van onze veiligheid.

Die wordt onder meer langs de meetlat va van een enquête onder Poolse politieagenten gelegd. Hun werd gevraagd wat zij nu ‘atypisch’ (dat wil zeggen: gevaarlijk) gedrag vonden. De meerderheid van de Poolse Hermandad kwam aanzetten met rondhangen op straat. Op die plaatselijke evaluatie van dreigingen voor de openbare orde werd de patroonherkenningssoftware geprogrammeerd, die bij bewakingscamera’s hoort en voor heel Europa bestemd is.
Maar daarbij blijft het natuurlijk niet.